ŚWIADEK

Każdy, kto posiada bezpośrednią wiedzę o istotnych faktach dotyczących procesu, kto widział zbrodnię lub wie coś ważnego dla odkrycia prawdy, może zostać powołany przez organ prowadzący postępowanie sądowe do złożenia zeznań. Świadkiem może być także osoba, która bez wezwania sama zgłosi się do organu procesowego, w celu złożenia zeznań. 

Procedury karne nakładają na osobę wezwaną w charakterze świadka obowiązki, których niewykonanie może skutkować stosowaniem kar porządkowych, a nawet odpowiedzialnością karną. Przepisy te przyznają również świadkowi szerokie uprawnienia. 

Podstawowym uprawnieniem świadka w procesie karnym jest prawo odmowy składania zeznań. Warunkiem jest to, aby jedna ze stron lub uczestników postępowania była bliską osobą dla świadka. Prawo to można wykorzystać, jednak nie ma obowiązku korzystania z tego prawa, jeżeli świadek chce to może zeznawać przeciwko bliskiej mu osobie. Prawo to nie przysługuje w sprawach toczonych o unieważnienie małżeństwa, ustalenie ojcostwa, zaprzeczenie ojcostwa, rozwiązanie adopcji.

Podczas przesłuchania świadek może odmówić odpowiedzi na konkretne pytanie. z tego uprawnienia można skorzystać w sytuacji, kiedy odpowiedź na pytanie mogłaby narazić świadka lub bliską mu osobę na odpowiedzialność karną lub spowodowanie szkody majątkowej.

Kolejnym uprawnieniem świadka procesu jest możliwość ubiegania się o zwrot kosztów poniesionych na dojazd i powrót z sądu oraz równowartość utraconego zarobku przez fakt uczestniczenia w sądzie jako świadek. Aby skorzystać z tego prawa należy w dniu rozprawy, lub najpóźniej na drugi dzień po rozprawie zażądać zwrotu poniesionych kosztów.

W związku z tym, że świadek, w odróżnieniu od strony, ma obowiązek stawienia się w sądzie na złożenie zeznań ma prawo do dnia wolnego od pracy. Dzień wolny od pracy przysługuje świadkowi na podstawie wezwania do sądu lub adnotacji sekretariatu sądu na takim wezwaniu.

Świadek ma obowiązek stawić się na każde wezwanie sądu, nawet, jeżeli ma prawo odmówić złożenia zeznań. W związku z tym, że nieobecność świadka może spowodować różne, poważne konsekwencje sąd decyduje o grzywnie.
W niektórych przypadkach sąd może doprowadzić do tego, aby świadek był doprowadzony w celu złożenia zeznań.

Świadek zobowiązany jest złożyć przyrzeczenie o mówieniu prawdy. Za składanie fałszywych zeznań ustawodawca przewiduje karę pozbawienia wolności do lat trzech. Jeżeli fałszywe zeznania nie mają wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, lub kiedy świadek sprostuje swoje zeznanie przed wyrokiem rozstrzygającym proces to osoba w charakterze świadka może uniknąć odpowiedzialności za fałszywe zeznania.