Komornik jest funkcjonariuszem publicznym, który działa przy każdym Sądzie Rejonowym oraz posiada swoją kancelarię. Jest powoływany przez Ministra Sprawiedliwości. Przy wykonywaniu czynności komornik podlega orzeczeniom sądu i prezesowi sądu rejonowego, przy którym działa.
Komornik jako organ egzekucyjny zajmuje się prowadzeniem postępowań egzekucyjnych tj. egzekwowaniem świadczeń pieniężnych oraz niepieniężnych (np. eksmisja) na podstawie orzeczeń sądowych. Każdy kto posiada tytuł wykonawczy np. wyrok Sądu z klauzulą wykonalności może udać się do komornika celem wszczęcia postępowania egzekucyjnego. W postępowaniu egzekucyjnym mamy dwie strony: wierzyciela oraz dłużnika. Często zdarza się, iż wierzyciel jest osobą pokrzywdzoną przestępstwem w wyniku działania dłużnika.
Komornik jako funkcjonariusz publiczny jest bezstronny oraz co do zasady nie udziela porad prawnych. Poucza jedynie strony o przysługujących im prawach. Większość spraw prowadzonych przez kancelarie komornicze dotyczy zadłużeń pieniężnych np.Jan Kowalski nie zapłacił Andrzejowi Nowakowi 5.000,00 zł za wykonane prace budowlane.
Komornik prowadzi następujące urządzenia ewidencyjne (określone rodzaje spraw):
- Repertorium “Kmp” – do rejestrowania spraw o egzekucję świadczeń powtarzających się np. alimentów;
- Repertorium “Kms” – do rejestrowania spraw o egzekucję należności sądowych;
- Repertorium “Km” – do rejestrowania pozostałych spraw;
- Repertorium “Kmn” – do rejestrowania czynności niebędących czynnościami egzekucyjnymi;
- Dziennik “Kmo” – do korespondencji ogólnej.
Postępowanie egzekucyjne komornik prowadzi na wniosek wierzyciela, który jest zobowiązany wskazać organowi egzekucyjnemu majątek dłużnika oraz sposoby egzekucji. WYJĄTEK: Jeżeli egzekucja dotyczy alimentów lub renty mającej charakter alimentów, wierzyciel, kierując wniosek o wszczęcie egzekucji, nie ma obowiązku wskazywać sposobu egzekucji, ani majątku dłużnika, z którego ma być prowadzona. W takim wypadku uważa się, że wniosek dotyczy wszystkich dopuszczalnych sposobów egzekucji, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości. Komornik zobowiązany jest z urzędu przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania. Jeżeli środki te okażą się bezskuteczne, organy Policji przeprowadzą na wniosek komornika czynności w celu ustalenia miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika. W sprawach alimentacyjnych wierzyciel jest całkowicie zwolniony od wszelkich kosztów.
W pozostałych sprawach wierzyciel pokrywa jedynie zwrot wydatków gotówkowych, które poniósł komornik np. koszty korespondencji w sprawie. Komornik utrzymuje się z opłat egzekucyjnych, które pobiera stosunkowo od wyegzekwowanych należności pieniężnych. Każdy ma prawo do złożenia wniosku egzekucyjnego u komornika, jeżeli posiada tytuł wykonawczy.
Na przykład:
Jan Kowalski posiada wyrok sądu z klauzulą wykonalności na podstawie którego Zdzisław Nowak ma mu zapłacić 1.000,00 zł. Jeżeli Zdzisław Nowak nie zapłacił dobrowolnie, Pan Kowalski udaje się do komornika, gdzie składa tytuł wykonawczy oraz wypełnia wniosek egzekucyjny wskazując wszystkie znane mu informacje na temat majątku dłużnika. Następnie Komornik wszczyna postępowanie egzekucyjne i ściąga od dłużnika Pana Nowaka całość należności, którą przekazuje wierzycielowi.
Komornik jest bardzo ważnym elementem wymiaru sprawiedliwości, dzięki któremu jest możliwa wykonalność orzeczeń sądowych w przypadku braku ich dobrowolnego wykonania. Komornicy służą potrzebującym swoją wiedzą w ramach Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw.